De Eilandgalerij van Niek Welboren en Kerstin Edelmann aan de Postweg was ooit de buurtschool van Zuid-Eierland. Het gebouw uit 1912 dient sinds 1978 als atelier en galerie en in één van de klaslokalen huist het Historisch Lokaal, een permanente tentoonstelling over onderwijsgeschiedenis. Met de verhuizing naar de Skool mocht Niek de zolders op om onderwijsgeschiedenis veilig te stellen. Dit is het laatste deel van een vierluik: hier leest u het eerste, het tweede en het derde deel.
In de entreehal staat een vitrinekast. In de kast staan onder meer drie mooie flessen Talens Fijne Schrijfinkt, stempels en een leesplankje. De inhoud van het kastje is recent vernieuwd, Nieks aanwinsten van de zolders van de scholen uit Den Burg zijn er aan toegevoegd. In het Historisch Lokaal hangt prominent de bel van de Jac. P. Thijsseschool, die hij ceremonieel overgedragen kreeg op de laatste schooldag in het oude gebouw, op vrijdag 22 april.
De bel van de Jac. P. Thijsseschool
Striptekenen avant la lettre
Als schilder en tekenaar heeft Niek een grote liefde voor oude onderwijsplaten. Drieduizend verschillende zijn er gemaakt, vertelt hij. Het was een betaalde baan, uitgeverijen hadden illustratoren in dienst die erop uitgestuurd werden om taferelen te schilderen. Niek wijst naar een boerentafereel van een familie op straat. Er hangen twee edities aan de muur, ze zijn gemaakt met twintig jaar ertussen. “Dit is een plaat van Cornelis Jetses, Het dorp. De eerste plaat is sober. Blijkbaar mocht het 20 jaar later wel wat vrolijker en speelser. De kinderen hebben speelgoed, de strenge tante is verdwenen en de mensen lachen. Bijzonder aan Jetses was dat die man al zijn figuren omlijnde met een zwart lijntje. Dat was heel ongebruikelijk in die tijd, het is een voorloper van striptekenen.”
Grootmeesters
“Er waren drie grootmeesters: Isings voor de historie, Jetzes voor het boerenleven en Ot en Sien en Koekoek voor de natuur, met het Naardermeer en het bos”, vertelt Niek. Johan Herman Isings (1884-1977) maakte gedetailleerde geschiedenisplaten voor uitgeverij Wolters-Noordhoff. Ook Cornelis Jetses (1873-1955) werkte voor deze uitgeverij. Hij maakte themaplaten, illustreerde boeken en ontwierp het fameuze aap-noot-mies-leesplankje. Marinus Adrianus Koekoek (1873-1944) tekende biologieplaten, het Naardermeer is zijn bekendste. Tot zijn frustratie naar verluidt, want de man had een voorliefde voor militaire taferelen en werkte 20 jaar lang als oorlogsillustrator bij The Illustrated Londen News. Hij maakte meer dan zeshonderd oorlogstekeningen voor deze krant. Na de Tweede Wereldoorlog droogde de interesse op. Uit broodnood schilderde hij daarna natuurplaten.
Het dorp, de nieuwe versie
Thema-expositie
Op de zolders van de scholen vond Niek een aantal bijzondere exemplaren. Op de Jozefschool vond hij een plaat van Isings uit 1912, In een middeleeuws klooster. Op de Fontein vond hij van Isings Rembrandt in zijn schilderscaemer, 1665 en De Nachtwacht van Rembrandt, een hele serie afbeeldingen over Nederlands koloniale periode in Indie en religieuze afbeeldingen. Op de Thijsseschool vond hij Colombus ontdekt Amerika en Binnenkomende vloot voor Amsterdam omstreeks 1665. “Het is een geschiedenis die de moeite waard is. Misschien moet ik er maar een thema-expositie aan wijden”, zei hij destijds. Zover is het nog niet, maar in het Historisch Lokaal heeft Niek alvast een aantal van zijn nieuwe aanwinsten tentoongesteld.
Paaszondag
Afgelopen zomer organiseerde hij een lezing. Roelof van Gelder, oud-onderwijzer en schrijver van het boek Naar het aards paradijs, het rusteloze leven van Jacob Roggeveen, kwam over zijn werk vertellen. Roggeveen zeilde in 1721 weg van de Reede van Texel. Hij voer via de Kaap Verdische eilanden, Brazilië en de Chileense eilandengroep Juan Fernandez langs Rapa Nui, wat grote rots betekent of Mata ki te rani, wat ogen die naar de hemel kijken betekent. Het was op paaszondag, daaraan dankt Paaseiland aan zijn naam. Voor wie Nieks verbondenheid met het Polynesische eiland niet kent: hij vertrok er in 1992 voor langere tijd naartoe. Het was zijn jongensdroom. Van Gelder lardeerde zijn lezing met gedigitaliseerde platen die hij op een scherm liet zien. “Het leuke was, de groep die naar hem kwam luisteren bestond uit zestigers en zeventigers. Rondom van Gelder hingen de platen van de zolders van scholen. Die platen komen uit hun tijd. Van Gelder had een mooi verhaal, maar het waren de platen die de tongen los maakten”.
De Eilandgalerij is komend voorjaar weer open.